Wprowadzenie

W dobie rosnącej świadomości ekologicznej i postępujących zmian klimatu, kwestia wpływu firm gazowych na środowisko staje się coraz ważniejszym tematem dyskusji. Gaz ziemny jest często przedstawiany jako "czystsze" paliwo kopalne w porównaniu z węglem czy ropą naftową, ale jego wydobycie, przetwarzanie i spalanie również niesie ze sobą znaczące konsekwencje środowiskowe.

W tym artykule porównamy polityki środowiskowe największych dostawców gazu w Polsce, analizując ich działania na rzecz minimalizacji negatywnego wpływu na ekosystem.

1. Ślad węglowy polskich firm gazowych

Ślad węglowy to całkowita ilość emisji gazów cieplarnianych wywołana bezpośrednio lub pośrednio przez daną organizację. W przypadku firm gazowych, składają się na niego zarówno emisje powstające w trakcie operacji własnych, jak i te związane z produktami dostarczanymi klientom.

Porównanie śladu węglowego głównych firm gazowych w Polsce:

  • PGNiG – zobowiązał się do redukcji emisji CO2 o 30% do 2030 roku (w porównaniu z poziomem z 2020 roku). Obecnie firma emituje około 6,8 mln ton CO2 rocznie.
  • Polskie LNG – ze względu na specyfikę działalności (terminal LNG), generuje emisje głównie poprzez procesy regazyfikacji. Firma wdrożyła program redukcji śladu węglowego o 25% do 2028 roku.
  • Gaspol – jako dostawca LPG ma niższy bezpośredni ślad węglowy, ale zobowiązał się do osiągnięcia neutralności klimatycznej w zakresie emisji operacyjnych (Scope 1 i 2) do 2035 roku.

Warto zauważyć, że po fuzji PGNiG z PKN Orlen, powstał zintegrowany koncern multienergetyczny, który przedstawił ambitny plan transformacji energetycznej i redukcji emisji.

2. Inwestycje w odnawialne źródła energii

Polskie firmy gazowe coraz częściej dywersyfikują swoją działalność, inwestując w odnawialne źródła energii (OZE) i niskoemisyjne technologie.

Analiza inwestycji w OZE:

  • PGNiG/Orlen – koncern zadeklarował, że do 2030 roku zainwestuje 47 mld zł w zielone projekty, w tym:
    • Farmy wiatrowe na Bałtyku o łącznej mocy 2,5 GW
    • Projekty fotowoltaiczne o łącznej mocy 1,7 GW
    • Rozwój technologii wodorowych i biometanowych
  • Polskie LNG – firma koncentruje się na:
    • Zwiększeniu efektywności energetycznej terminala LNG
    • Wykorzystaniu ciepła odpadowego z procesów regazyfikacji
    • Instalacjach fotowoltaicznych na terenie infrastruktury
  • Gaspol – najmniejszy z analizowanych podmiotów, ale również podejmuje działania:
    • Rozwój technologii LPG+BIO (mieszanka propanu-butanu z biopaliwami)
    • Inwestycje w systemy fotowoltaiczne przy rozlewniach gazu
    • Program kompensacji emisji CO2 poprzez zalesianie

Dane pokazują, że największy gracz na rynku, czyli PGNiG (obecnie w strukturach Orlenu), podejmuje również najszersze działania w zakresie OZE, przeznaczając na ten cel znaczące środki finansowe.

3. Ograniczanie emisji metanu

Metan (CH4) jest gazem cieplarnianym o potencjale ocieplenia globalnego około 25 razy większym niż CO2 w perspektywie 100 lat. Przemysł gazowy jest jednym z głównych źródeł emisji metanu, które powstają podczas wydobycia, transportu i dystrybucji gazu ziemnego.

Działania firm gazowych w zakresie ograniczania emisji metanu:

  • PGNiG – firma wdrożyła kompleksowy program wykrywania i eliminacji wycieków metanu:
    • Regularne inspekcje infrastruktury z wykorzystaniem kamer termowizyjnych i detektorów metanu
    • Modernizacja przestarzałych instalacji i wymiana nieszczelnych elementów
    • Wdrożenie technologii Green Completions przy odwiertach, która pozwala zagospodarować gaz zamiast go uwalniać
    • Redukcja emisji metanu o 40% od 2016 roku
  • Polska Spółka Gazownictwa (część grupy PGNiG) – odpowiedzialna za dystrybucję gazu:
    • Program systematycznej wymiany starych sieci gazowych na nowoczesne, szczelne instalacje
    • Monitoring sieci gazowych z wykorzystaniem mobilnych laboratoriów
    • Redukcja emisji o 35% w ciągu ostatnich 5 lat
  • Polskie LNG – jako operator terminala LNG:
    • Zastosowanie zaawansowanych systemów detekcji wycieków
    • Technologia odzysku boil-off gas (odparowanego LNG)
    • Bardzo niski poziom emisji metanu w porównaniu z innymi segmentami łańcucha dostaw gazu

Wszystkie analizowane firmy przystąpiły do międzynarodowej inicjatywy "Oil and Gas Methane Partnership 2.0" (OGMP 2.0), zobowiązując się do transparentnego raportowania i redukcji emisji metanu.

4. Gospodarowanie wodą i ochrona zasobów wodnych

Działalność firm gazowych może mieć znaczący wpływ na zasoby wodne, szczególnie w procesach wydobycia gazu, gdzie wykorzystywane są duże ilości wody, a istnieje ryzyko zanieczyszczenia wód gruntowych.

Porównanie polityk w zakresie gospodarki wodnej:

  • PGNiG – w obszarze poszukiwań i wydobycia:
    • Wdrożenie zamkniętych obiegów wody w procesach wiertniczych, co pozwoliło na redukcję zużycia świeżej wody o 30%
    • Kompleksowe badania hydrogeologiczne przed rozpoczęciem prac wiertniczych
    • Rozwój technologii oczyszczania wód złożowych
    • Monitoring jakości wód gruntowych w pobliżu odwiertów
  • Polskie LNG – w procesach regazyfikacji:
    • Zastosowanie technologii wykorzystującej ciepło morskie zamiast spalania gazu do odparowania LNG, co eliminuje nie tylko emisje, ale także znacząco redukuje zużycie wody
    • System zbierania i wykorzystania wody deszczowej na terenie terminala
    • Instalacja zaawansowanych systemów oczyszczania ścieków przemysłowych
  • Gaspol – w procesach logistycznych i magazynowych:
    • Modernizacja rozlewni LPG, która zmniejszyła zużycie wody o 25%
    • Systemy monitorowania jakości wód w otoczeniu magazynów gazu
    • Program oszczędności wody we wszystkich lokalizacjach firmy

Warto podkreślić, że najpoważniejsze wyzwania w zakresie gospodarki wodnej dotyczą PGNiG, który jako jedyny z analizowanych podmiotów prowadzi działalność wydobywczą.

5. Gospodarowanie odpadami i recykling

Firmy gazowe, szczególnie te zajmujące się wydobyciem i przetwarzaniem, generują różnego rodzaju odpady, w tym niektóre niebezpieczne dla środowiska.

Porównanie polityk gospodarowania odpadami:

  • PGNiG:
    • Wdrożony system segregacji i recyklingu odpadów we wszystkich lokalizacjach
    • Specjalne procedury postępowania z odpadami wiertniczymi i wydobywczymi
    • Zwiększenie poziomu recyklingu odpadów z 62% do 78% w ciągu ostatnich 3 lat
    • Rozwój technologii przetwarzania odpadów wydobywczych na materiały budowlane
  • Polskie LNG:
    • Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami
    • Program "Zero odpadów na składowisko" z celem osiągnięcia 95% recyklingu do 2025 roku
    • Współpraca z lokalnymi firmami recyklingowymi
  • Gaspol:
    • Program recyklingu i ponownego wykorzystania butli gazowych
    • Cyfryzacja procesów biurowych prowadząca do redukcji zużycia papieru o 60%
    • Wdrożenie zasad gospodarki obiegu zamkniętego w centrach dystrybucji

Wszystkie analizowane firmy zobowiązały się do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów i zwiększenia poziomu recyklingu, ale różnią się zaawansowaniem i skalą programów.

6. Bioróżnorodność i rekultywacja terenów

Działalność firm gazowych, szczególnie w fazie wydobycia, może mieć istotny wpływ na lokalne ekosystemy. Ważnym aspektem polityki środowiskowej jest minimalizacja tego wpływu oraz rekultywacja terenów po zakończeniu działalności.

Porównanie działań na rzecz ochrony bioróżnorodności:

  • PGNiG:
    • Kompleksowe badania przyrodnicze przed rozpoczęciem prac poszukiwawczych i wydobywczych
    • Programy rekultywacji terenów po zakończeniu eksploatacji złóż
    • Program ochrony gatunków chronionych na terenach wydobywczych
    • Wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz ochrony przyrody
  • Polskie LNG:
    • Monitoring wpływu terminala na ekosystem Zatoki Pomorskiej
    • Program nasadzeń kompensacyjnych w okolicach Świnoujścia
    • Współpraca z Wolińskim Parkiem Narodowym w zakresie ochrony lokalnych gatunków
  • Gaspol:
    • Program "Zielone Rozlewnie" zakładający zwiększenie powierzchni biologicznie czynnych
    • Tworzenie miejsc przyjaznych dla pszczół i owadów zapylających przy obiektach firmy
    • Współpraca z Lasami Państwowymi w programie zalesiania

Najszersze działania w zakresie ochrony bioróżnorodności podejmuje PGNiG, co jest zrozumiałe ze względu na największą skalę ingerencji w środowisko naturalne związaną z działalnością wydobywczą.

7. Edukacja ekologiczna i współpraca ze społecznościami lokalnymi

Firmy gazowe coraz częściej angażują się w programy edukacji ekologicznej i współpracują ze społecznościami lokalnymi w obszarze ochrony środowiska.

Porównanie inicjatyw edukacyjnych i społecznych:

  • PGNiG:
    • Program "Racjonalne gospodarowanie energią" skierowany do szkół i przedszkoli
    • Warsztaty ekologiczne w regionach wydobywczych
    • Fundacja PGNiG wspierająca lokalne inicjatywy ekologiczne
    • Portal edukacyjny poświęcony zagadnieniom energetycznym i środowiskowym
  • Polskie LNG:
    • Dni Otwarte Terminala z komponentem edukacji ekologicznej
    • Program "Świnoujście dla Bałtyku" - cykliczne akcje sprzątania plaż
    • Współpraca ze szkołami w regionie - lekcje o ochronie środowiska morskiego
  • Gaspol:
    • Kampania "Czyste Powietrze" promująca zamianę wysokoemisyjnych paliw na LPG
    • Program grantowy dla organizacji ekologicznych
    • Wolontariat pracowniczy w projektach środowiskowych

Wszystkie firmy podejmują działania edukacyjne, choć różnią się one skalą i zakresem tematycznym.

Podsumowanie i ocena

Na podstawie analizy polityk środowiskowych trzech głównych firm gazowych w Polsce można wyciągnąć następujące wnioski:

  1. PGNiG/Orlen – największy podmiot na rynku, podejmuje najszersze działania środowiskowe, szczególnie w zakresie inwestycji w OZE i nowe technologie. Jednocześnie, ze względu na działalność wydobywczą, stoi przed największymi wyzwaniami środowiskowymi.
  2. Polskie LNG – koncentruje się na minimalizacji wpływu terminala na środowisko morskie i zwiększaniu efektywności energetycznej. Firma ma stosunkowo niewielki bezpośredni wpływ na środowisko w porównaniu z podmiotami wydobywczymi.
  3. Gaspol – najmniejszy z analizowanych podmiotów, podejmuje działania adekwatne do skali działalności, koncentrując się na efektywności operacyjnej i lokalnych inicjatywach.

Warto zauważyć, że wszystkie analizowane firmy w ostatnich latach znacząco zwiększyły swoje zaangażowanie w działania środowiskowe, co wynika zarówno z rosnących wymagań regulacyjnych, jak i rosnącej świadomości ekologicznej konsumentów oraz presji ze strony inwestorów.

Jednocześnie, przed sektorem gazowym w Polsce stoi fundamentalne wyzwanie transformacji energetycznej. W perspektywie długoterminowej, firmy te będą musiały znaleźć swoje miejsce w gospodarce niskoemisyjnej, co będzie wymagać dalszych inwestycji w rozwój odnawialnych źródeł energii, technologii wodorowych i biometanowych.